Kişilerin sosyal, ekonomik, fizyolojik ve psikolojik anlamda olumsuz olarak etkileyen, bir nesneye, kişiye ya da herhangi bir olguya karşı önlenemez derecede istek duymamıza sebep olan davranış biçimlerine ‘bağımlılık’ denir. Sıkça karşılaştığımız kumar, alkol, uyarıcı ve uyarıcı madde, tütün ürünleri bağımlılıkları gibi alışveriş bağımlılığı da son dönemlerde yaygın olarak karşımıza çıkan bağımlılık türlerinden biridir. Onyomani yani Alışveriş Bağımlılığı ise; kişinin ihtiyacı olsun olmasın, kendisini maddi boyutta zorlama durumu oluşmasına rağmen satın alma dürtüsünü kontrol edememesidir. Sık sık alışveriş yapan ya da canı sıkıldığında rahatlamak amacıyla alışveriş yapan her kişinin bu davranışını, alışveriş bağımlılığı olarak nitelendirmek doğru olmaz. Alışveriş bağımlısı kişilerin günlük rutinleri esnasında neyi satın alabilecekleri konusunda zihinsel uğraşları mevcuttur. Statü, yaş, cinsiyet fark etmeksizin her kişide karşımıza çıkabilecek bir durumdur. Bahsettiğimiz alışveriş bağımlılığı sorunlu davranış kapsamında değerlendirmekteyiz. Kişinin aile, sosyal ve iş yaşantısında problemlere neden olan, kişi bu problemlerin farkındaysa ancak satın almayla ilgili isteğini kontrol edemiyorsa, alışveriş yapmadığında sıkıntı yaşıyor ve sıkıntılı olma hali devam ediyorsa; alışveriş bağımlılığından söz edebiliriz. İNTERNET KULLANIMINDAKİ YÜKSELİŞ,ALIŞVERİŞ BAĞIMLISI VAKA SAYISINI ARTTIRDI İstenilen her ürünün kolay ulaşılabilir olduğu teknoloji çağında yaşamaktayız. Özellikle covid-19 dönemi tedbirleri ile insanların evden çalışma, eğitimlerin internet üzerinden sürdürülmesi, esnek çalışma sisteminin uygulanması gibi sosyal yaşam ve insanlar arası yüzyüze etkileşimi azaltan durumlar yaşanmaktadır. Her gün bir yeni girişimci firma internet bünyesinde satışa başlamaktadır. Mutfak alışverişlerini bile internet üzerinden yapar hale gelen bir toplum ile karşı karşıyayız. Kimi zaman büyük kolaylık sağlarken, kimi zaman da kontrolsüz bir alıma sürüklemektedir. İnternet üzerinden baktığınız veya incelediğiniz ürünleri veya benzerlerini sık sık önünüze getirerek almanız yönünde psikolojik bir uyaran bulunmaktadır. Görülen ürün satış ve ticaret reklamlarının hepsi kişiye şu düşünceyi yaratmayı amaçlar: ‘Mutlu olanın yolu tüketimden geçer’. Bizlere bu düşünceyi aşılayan uyaranlararacılığı ile ihtiyaç dışı alımların gittikçe arttığı gözlenmektedir. Elbette internet alışveriş bağımlılığını olan kişi sayılarının artışında etkileyen önemli bir faktör olmuştur. ALIŞVERİŞ BAĞIMLILARININ ÖZELLİKLERİ Olumsuz duyguların rahatlatılması, Duygusal boşluk hissini bastırılması, Değersizlik duyguları ile tetiklenen bir güdüsü ile değerli, yeterli ve güçlü hissetmesi için, Rekabet ve kazanma hissi (daha iyisini ve fazlasını daha uyguna alma düşüncesi, kendisi almazsa başkası tarafından alınacağı korkusu), İndirimi kaçırma korkusu, Sadece sahip olmaya odaklanmak, Takıntı haline gelmesi, Bütçe kontrolünü yapmamak, Sürekli olarak bir şeyler almayı düşünmek, Alışveriş durumunu durduramamak, Psikiyatrik rahatsızlıklar (depresyon, bipolar bozukluk, dürtü kontrol bozuklukları, kişilik bozuklukları vb.). ALIŞVERİŞ BAĞIMLILIĞI NEDENLERİ Psikolojide bebeklik ve çocukluk dönemlerinin insanların geleceğinde büyük bir rol oynadığı bilmekteyiz. Yetişkin bireylerin psikolojik danışmanlık sürecine başladıklarında geldikleri nedenlerin büyük bir kısmı çocukluk çağı yaşantı ve travmalarına dayandığını görmekteyiz. Alışveriş bağımlılığının da temel kaynağını oluşturabilecek nedenler arasında başlıca olanı bebeklik dönemindeki güvenli bağlanmadır. Özellikle anne ve çocuk ilişkisi dönemin en önemli belirleyicisidir. Çocuğun ileriki yaşantısında olacak arkadaş, flört ilişkileri hatta bağımlılık düzeyi temeli de bu döneme dayanmaktadır. Sağlıklı ve güvenli bağ kurmuş bir çocukta, aşırıya kaçmayan davranış ve tutumlar gözlemlenir ancak güvensiz bağlanma olan çocuğun ilerleyen yaşlarında uçlarda yaşam tarzı, aşırı bağımlı bir birey olarak karşımıza çıkabilmektedir. Bağlanma döneminin etkileri yalnızca alışveriş bağımlılığında değil, tüm bağımlılık durumlarında etkisi vardır. Eksik veya tamamlanması uygun gerçekleşmemiş çocukluk dönemleri kişilik gelişiminde yaşadığı sorunların üstünü örtmek için maddi haz kaynaklarına yönelebilmektedir.   Genelde kişi çocukluk döneminin üstünü örttüğü için bağımlılık davranışının kökeninin çocukluk dönemine dayandığını fark etmemektedir. Psikolojik danışmanlık sürecine başladığında kişiler; depresyon, öfke, asabiyet, yetersizlik hissi, egosunu tatmin etmek ve mutlu olmak amacıyla alışveriş yapma isteği duyduğunu ifade eder. Erken zamanda fark edilmemiş veya fark edilip önemsenmemiş davranış, tutum ve durumlar kompleks bir şekilde karşımıza gelmektedir.  Kısaca; problemli durumlar, travmatik yaşantıların etkileri ve eksik veya tamamlanmamış çocukluk çağı periyodları ilerleyen süreçlerde başka psikolojik durumlarla eşlik ederek karşımıza çıkabilir. ALIŞVERİŞ BAĞIMLILIĞI TEDAVİSİ Yalnızca alışveriş değil, her bağımlılık tedavisinde öncelikle bağımlılık durumunun kabul edilmesi gerekir. Bağımlılık söz konusu olduğunda kişinin kendisi bunu kendi halinde kabullenmesi ve tedaviye başlaması, olağan bir durum değildir. Genelde aile, arkadaşlar ve çevre tarafından sürekli uyarılan kişilerin uyarıları dikkate alması gerekir ve kişiyi psikolojik danışmanlık sürecine başlaması için desteklemeleri gerekir. Genelde alışveriş bağımlısı/onyomani vakalarında uyarı yapan kişilerden uzaklaşmak, gizli alışveriş yapma veya kargoyu şubeden teslim alma gibi davranışlara yöneldiği gözlenir. Bu nedenle çevre, aile ve arkadaşların takibi yapabilmesi önemlidir. Kısa sürede psikolojik danışmanlık için bir uzman desteğine başvurulmalıdır. Psikolojik danışmanlık sürecinde; bir veya birden fazla kullanmış olduğu kartları hayatlarından çıkarması ve aylık bir alışveriş bütçesi belirlemesi ile başlanır. Bu kısım önemli ve zor bir aşamadır. Kişilerin kontrollü olabileceği ve durumun üstesinden gelebileceğine inanması gerekir. Güncel durumu kontrol altına alınırken, bağımlılığın kaynak noktası olan ve kişinin farkında olmadığı altta yatan nedeni saptamaya yönelikte çalışılır. Sadece alışveriş davranışına odaklanmak ve alma halini ortadan kaldırmak kalıcı bir çözüm değildir. Yüzeysel olarak çözülen durumlarında etkinliği düşüktür ve tekrarlamaya yatkınlığı yüksektir. Bu nedenle; bu süreç içerisinde çevreninde kişiyi sosyal destek sağlanması istenir. Durumun seyrine göre psikoterapiye ek olarak; grup terapisi,aile terapisi ve ilaç tedavisi de eşlik edebilir.